Cây xuyến chi hay còn gọi là cây đơn buốt có tên khoa học là Bidens pilosa là một loài thực vật thân thảo thường mọc thành những cây bụi ở các vùng đồng cỏ, đất hoang. Cây xuyến chi phân bố đều khắp các vùng ấm trên thế giới nhưng nó được cho là có nguồn gốc từ Châu mỹ.
Mô tả chung về cây xuyến chi
Ở Việt Nam cây xuyến chi phân bố khắp các tỉnh thành từ Bắc vào Nam ở những bãi đất trống, ven đường, ven mương, đồng cỏ,… Cây xuyến chi có thân tròn, có lông và có thể phát triển đến độ cao khoảng 1m. Trên thân là những chiếc lá màu xanh nằm đối diện nhau và có hình răng cưa.
Hoa xuyến chi thường nở suốt quanh năm với đặc điểm gồm năm cánh hoa màu trắng và nhụy hoa màu vàng. Các hạt được phát triển từ nhụy hoa, sau đó bay theo gió đến những nơi có điều kiện tốt để phát triển thành cây con.
Thành phần hoạt chất trong cây xuyến chi gồm:
- Nước 9,8%.
- Acetone 2,8%.
- Methanol: 8,6%.
- Magie 2,3%.
- Mangan 2,2%.
- Photpho 1,6%.
- Crom 1,2%.
- Canxi 1,1%.
- Kẽm 0,03%.
- Sắt 0,02%.
Công dụng của cây xuyến chi
Cây xuyến chi có vị đắng, nhạt, hơi cay và tính mát nên có tác dụng tốt trong việc thanh nhiệt cho cơ thể, giải độc, sát trùng các vết thương, chống viêm.
Nó thường được sử dụng để điều trị các bệnh như viêm họng, sưng họng phát sốt, viêm ruột, tiêu chảy, kiết lỵ hay các bệnh ngoài da như dị ứng, mày đay, ngứa,…
Trong dân gian người ta thường dùng cây xuyến chi để đắp trực tiếp vào những vết côn trùng cắn, rắn cắn nhờ khả năng chống viêm của nó.
Hoạt chất flavoness và polyynes được tìm thấy trong cây xuyến chi có tác dụng chống khối u ở những người bị bệnh ung thư phá triển.
Cây xuyến chi còn được xem là một loài thực vật có khả năng làm giảm các triệu chứng của đái tháo đường hiệu quả nhờ cytopoloyne và polyynes có trong cây.
Tinh dầu trong lá cây xuyến chi là một hợp chất chống oxy hóa mạnh có tác kháng khuẩn, kháng nấm.
Cây xuyến chi cũng được sử dụng để làm cỏ trang trí trong khuôn viên nhà hoặc ngoài công việc giúp tăng thêm vẻ đẹp và sự tươi mát cho khu vườn.
Cách sử dụng cây xuyến chi
Cây xuyến chi thường được dùng cả phần thân, lá và hoa để áp dụng chữa được nhiều bệnh khác nhau. Dưới đây là một số cách chữa bệnh bằng cây xuyến chi:
- Chữa bệnh về tiêu hóa: cắt lấy cả cây rồi cắt ra từng khúc ngắn, sau đó đem đi phơi khô và sắc lấy nước uống hằng ngày sẽ chữa trị được một số bệnh tiêu hóa như tiêu chảy, kiết lỵ,…
- Hạ sốt: lấy 20 gram lá và hoa xuyến chi giã nát với 20 gram sài đất. Sau đó chắt lấy phần nước cho trẻ uống, còn phần bã đắp lên trán sẽ giúp hạ sốt nhanh chóng.
- Chữa bệnh đau lưng do hoạt động quá sức: dùng 150 gram xuyến chi cùng với 250 gram đại táo sắc với 1 lít nước. Đến khi nước cạn còn 500ml thì chắt ra chia đều thành 3 lần uống. Để người bệnh dễ uống hơn có thể cho thêm mật ong vào.
- Chữa ngứa do dị ứng: đem 200 gram xuyến chi đun sôi với 1 hoặc 5 lít nước để tắm. Trong quá trình tắm dùng bã cây chà xát lên người để hiệu quả hơn. Tắm thường xuyên từ 3 đến 5 ngày sẽ giúp bệnh mau khỏi hơn.
- Giảm đau răng, viêm lợi: ngâm 15 gram hoa xuyến chi với 200 ml rượu trong vòng 1 tuần, sau đó lấy ra ngậm để điều trị bệnh.
- Chữa cam tích ở trẻ em: lấy 15 gram cây xuyến chi với 60 gram gan lợn hấp chung với nhau và ăn khi còn nóng sẽ giúp cải thiện bệnh cam tích cho trẻ em.
- Chữa trị viêm thận: hấp cách thủy 15 gram cây hoa xuyến chi giã nát cùng với 1 quả trứng gà để ăn hằng ngày sẽ có tác dụng chữa trị được bệnh viêm thận.
- Chữa viêm gan do vius: dùng 20 gram xuyến chi, 20 gram diệp hạ châu, 15 gram bồ bồ, 15 gram cam thảo đất, 12 gram hạt dành dành sắc nước để uống mỗi ngày 2 lần.
- Điều trị bệnh đau nửa đầu: 30 gram xuyến chi, 20 gram trân châu mẫu, 3 quả đại táo. Đem tất cả các nguyên liệu trên sắc lấy nước và uống khi còn ấm để trị bệnh.
- Chữa viêm họng: lấy 15 gram xuyến chi, 15 gram sài đất, 15 gram kim ngân hoa, 15 gram cam thảo đất, 15 gram lá hung chanh đem sắc lấy nước uống hàng ngày sau mỗi bữa ăn 20 phút. Mỗi ngày nên uống 2 lần khi còn ấm.
- Chữa đau nhức do phong thấp: dùng 30 – 60 gram cây xuyến chi để sắc lấy nước uống mỗi ngày từ 2 – 3 lần sau mỗi bữa ăn. Uống từ 10 đến 15 ngày sẽ cải thiện được tình trạng bệnh.
Lưu ý trong quá trình sử dụng cây xuyến chi
Mặc dù cây xuyến chi rất lành tính và không gây ngộ độc, tuy nhiên trong quá trình sử dụng nên lưu ý những điều sau đây:
- Trước khi sử dụng nên rửa thật sạch sẽ để loại bỏ những bụi bặm bám trên cây.
- Không để gia súc ăn phải cây xuyến chi vì nó dễ làm hư thai.
- Phụ nữ mang thai không nên sử dụng cây xuyến chi tùy tiện mà hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.
- Một số người có thể sẽ bị dị ứng với các thành phần có trong cây xuyến chi vì vậy không được dùng nó.
- Khi bôi cây xuyến chi trên da nên tránh ánh nắng mặt trời vì nó dễ dẫn đến cháy da, kích ứng hoặc sưng tấy.
Cây xuyến chi nếu biết cách áp dụng để chữa bệnh sẽ là một trong những vị thuốc tốt giúp đẩy lùi được nhiều căn bệnh. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn bạn hãy tham khảo ý khiến bác sĩ chuyên khoa trước khi sử dụng nó.
