Cây sanh Hải Hậu – một trong hai loại cây sanh được ưa chuộng hàng đầu hiện nay. Bộ rễ gió lơ thơ bay trước gió như tấm màn hút hồn mỗi ai xem chúng.
.jpg)
1. Thế nào là cây Sanh:
Cây Sanh: có tên khoa học là Si – Ficus benjamina L., thuộc họ Dâu tằm – Moraceae. (tên tiếng anh là : Fig, Weeping fig, Benjamin ‘s fig, Weeping Chinese Banyan).
Là cây thân gỗ trong tự nhiên có thể cao đến 30m, nhưng do môi trường sống khác nhau mà cây có kích thước thay đổi. Cành mọc ngang dễ uốn, có rất nhiều rễ phụ mọc nhiều trong mùa mưa. Toàn cây có nhựa mủ, có chất sáp và acid cerotic (khi cắt tỉa lúc mới mưa xong, chú ý nhựa cây gây ngứa và gây dị ứng).
Lá cây sanh có hình trái xoan, nhẵn cả hai mặt, dài 3-9cm, rộng 2-5,5cm, cuống dài 12-20mm, lá cây sanh được dùng trong dân gian để chữa ứ huyết do bị thương… Quả sanh là quả kép (do đế hoa lõm bao lấy các quả thật ở bên trong) mọc từng cặp trên cành non, ra hoa quả từ tháng 9 đến tháng 2 (âm lịch) hàng năm.
Sanh có mặt ở các vùng nhiệt đới ẩm và hiện nay thường gặp hầu hết các vùng của đất nước Việt Nam. Sanh cần nhiều nước để sinh trưởng và phát triển, có khả năng chịu ngập úng ở thời gian dài. Khi khô hạn hoặc thiếu nước cây sinh trưởng chậm, trên thân thường xuất hiên các điểm lồi trắng. Sanh cũng được trồng ở những vùng đông lạnh. Sanh thích hợp trên nhiều loại đất và có thể bám trên đá để sống miễn là có nước cho sinh trưởng của cây (thậm trí, rễ cây sanh có thể tiết chế các chất ăn mòn đá để sống). Chúng cũng được trồng trong điều kiện chiếu sáng rất khác nhau nhưng thích hợp nhất là trong điều kiện chiếu sáng tán xạ.
2. Cây sanh là loại cây cảnh quý và có giá trị kinh tế cao.
Người Việt xưa thiêng hoá mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên, giữa con người với con người. Mỗi cây đa bến nước, mỗi hòn đá, mỗi dòng sông, hay cây Sanh, cây Duối, cây Sung, cây Đề… Đều được tâm linh hoá, tất cả có ý nghĩa gắn bó liên tưởng đến việc những sự kiện sống thường nhật của con người. Ý thức về sự siêu phàm của thế giới tự nhiên thấm đẫm vào tiềm thức nhiều thế hệ người Việt trong việc mở mang, cải tạo cuộc sống.
Những loài cây quý được chọn lọc, trân trọng trồng khắp các cộng đồng dân cư cho việc trang trí, lấy bóng mát hay giải toả những ý tưởng tâm linh xưa nay đã để lại những dấu ấn sâu xa trong ký ức những người khi xa quê… chẳng thế mà :
Cây Sanh, cây Si yêu kiều trường thọ,
Tùng, Bách thoả chí anh hùng.
Cây Gạo đầu Đình báo tin vui.
Cây Sung, cây Lộc vừng đem lại điềm no ấm,
Cây Duối chứng nhân của những lo toan,
Cây Dâu đe nẹt tà ma,
Cây Khế âm dương lưỡng hợp…
Cây Đa, cây Đề lão nhân một cõi,
Vọng Cách kiên định đợi thời…
Cây sanh nghệ thuật không chỉ được ưa chuộng bởi tính kiêu sa, lịch lãm sang trọng của nó, mà thực tế thị trường cây cảnh tại Việt Nam thời gian qua đã cho thấy : có rất nhiều cây sanh CỔ – KỲ – MỸ đã được giao dịch với giá hàng tỷ đồng, cá biệt có cây được định giá cả trăm tỷ đồng. Chính cây sanh đã góp phần không nhỏ cho việc phát triển kinh tế địa phương , trong đó có Hải Hậu, Nam Điền, Văn Giang … tại đây có không ít “Tỷ phú” giàu lên nhờ kinh doanh cây sanh và cây cảnh nghệ thuật.
Chỉ tính riêng tại làng nghề xã Hải Minh, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định, trong năm 2010 đã đạt doanh thu hàng chục tỷ đồng cho việc tiêu thụ cây sanh và đã giải quyết nhiều công ăn việc làm cho lao động nông thôn lúc giao mùa nhàn rỗi… Tại hội chợ triển lãm cây cảnh nghệ thuật, đồ gỗ, đồ cổ Hải Minh lần thứ 3 (20 – 26/03/2012) đã trưng bày hơn 500 cây cảnh nghệ thuật tuyệt đẹp, có giá trị kinh tế cao từ 26 xóm trong xã. Hội chợ đã thu hút khoảng 20.000 lượt người từ khắc các mọi miền đất nước…
Hội chợ triển lãm cây cảnh nghệ thuật, đồ gỗ đồ cổ xã Hải Minh tháng 3 năm 2012 đã thu hút gần 20.000 lượt người trên mọi miền đất nước
3. Phân loại Cây Sanh Nghệ Thuật :
Tùy theo mục đích khác nhau mà có rất nhiều cách phân loại cây sanh nghệ thuật khác nhau. Chẳng hạn :
– Theo kiểu dáng: Sanh dáng trực, dáng xiêu, dáng hoành , dáng huyền, trực huyền, trực xiêu, trực hoành, dáng long, dáng lão mai …
– Theo giá trị nghệ thuật chung : Cổ – Kỳ – Mỹ
– Theo kích cỡ lá : Sanh lá nhỏ, lá trung, lá to, lá đại ; hoặc lá xoăn, lá phẳng, lá tròn, lá nhót, lá ớt …
– Theo kích cỡ cây : Sanh siêu mini, sanh mini, sanh trung, sanh đại…
– Theo màu da (vỏ thân cây) : Sanh ngũ da bì, sanh da đá…
– Theo cách nhân giống : Sanh cành, sanh hạt.
– Theo nguồn gốc xuất sứ (nơi sản xuất,khai thác) : Sanh Nam Điền, sanh Hải Hậu, sanh Văn Giang, sanh Miền Nam, sanh rừng, …
Nhìn chung mỗi cách phân loại trên đều thỏa mãn được yêu cầu đánh giá phân tích một cây sanh nghệ thuật cụ thể, nhờ đó, giá trị của cây cũng xác định được tương đối tùy theo thị trường, thị hiếu của người mua và người bán… Tuy vậy, mọi cách phân loại cũng chỉ là tương đối, bởi trong thực tế chúng ta sẽ gặp những trường hợp rất khó phân loại. ví như những cây có sự lai tạo giống (trong tự nhiên, hoặc có chủ định), do sự thay đổi môi trường sống, thay đổi khí hậu giữa các vùng … dẫn đến các loại cây sanh có thay đổi làm cho những người mới chơi cây cảnh sẽ gặp khó khăn trong phân loại cây sanh…
Tại đây xin giới thiệu rõ hơn về cách phân biệt hai loại sanh đắt giá nhất hiện nay:
4. Phân biệt Cây Sanh Nam Điền & Sanh Hải Hậu
4.1 Sanh Nam Điền
Sanh Nam Điền là loại sanh quý phái – đắt nhất hiện nay ở Việt Nam
Làng Vị Khê, xã Điền Xá , huyện Nam Trực tỉnh Nam Định (cách thành phố Nam Định 5 km về phía Nam) được coi là một trong những vùng đất tổ của nghề trồng hoa cây cảnh khu vực Châu thổ sông Hồng. Trải qua hơn 800 năm hình thành và phát triển nghề truyền thống, tại đây đã cho ra đời biết bao tác phẩm cây sanh tuyệt đẹp, và chính cái giống cây sanh được cha ông chọn lựa gìn giữ để lại cho con cháu, nay đã đơm hoa kết trái trở thành loại sanh Nam Điền nổi tiếng gần xa, không chỉ vì nó đẹp mà còn có giá trị kinh tế, đắt giá nhất trong các loại cây sanh nghệ thuật tại Việt Nam hiện nay.
Đặc điểm nhận dạng :
– Lá : lá nhỏ xoăn nhẹ, màu xanh biếc, khi già lá ngả màu hơn vàng gần giống màu đồng.
– Thân, cành: rất dẻo, dễ uốn, dễ bó (khi còn nhỏ), dễ ghép, da màu xám trắng, khi già màu da sần sùi rất đẹp, quý phái.
– Rễ : không nhiều song khi rễ phát triển to trở thành thân thì rất đẹp.
Sanh Nam Điền đẹp không chỉ ở thân, mà bộ lá xanh mướt của nó như hút lấy hồn người xem
Uu điểm :
– Đẹp bởi lá nhỏ xoăn , màu đẹp (có thể nói là đẹp nhất trong các loại sanh hiện nay) và thân cây màu sáng đẹp
– Có tuổi thọ cao và tính ổn định về dáng thế rất cao (vì rễ không nhiều phát triển chậm).
– Được trải nghiệm qua năm tháng và hiện nay rất được ưa chuộng, giá cao, nhiều lúc đắt gấp 2 lần các loại sanh khác.
Hạn chế :
– Rễ ít dẫn đến rất khó làm bộ gốc rễ (bộ cội nguồn của cây) nhằm đảm bảo tính cân đối giữa rễ gốc – thân – cành – lá, sanh Nam Điền rất khó ký đá và ký rất lâu, khó tạo độ quái của bộ rễ vì rễ ít, phát triển không nhanh…
– Sinh trưởng chậm, đối với những cây bó mặc dù đạt tính mỹ thuật rất cao và hoàn mỹ, song da của thân cây phải mất vài ba chục năm mới phủ kín dẫn đến giá trị kinh tế (khi bán) cho những cây còn ít tuổi có thể không cao như những cây liền thân cùng độ tuổi.
Mặc dầu có những hạn chế nhất định, song loại sanh Nam Điền vẫn được ưa chuộng bởi sự đẹp lộng lẫy, yêu kiều duyên dáng, sang trọng lịch lãm. Hơn nữa sanh Nam Điền có giá trị kinh tế cao nhất trong các loại sanh nghệ thuật hiện nay, qua đó đã tạo công ăn việc làm cho không ít người người lao động, thỏa mãn nhu cầu của người chơi cây sành điệu, của nhà đầu tư chuyên nghiệp cũng như những người mới bước vào nghề chơi cây…
4.2 Sanh Hải Hậu
Sanh Hải Hậu quý phái bởi bộ rễ cùng thân – cành liền thịt đưa cho ta tổng thể dáng đẹp, vì vậy nó luôn có giá bán rất cao
Hải Hậu là một huyện phía Nam của tỉnh Nam Định, trung tâm là thị trấn Yên Định (cách TP Nam Định 40 km về phía Nam ). Hải Hậu không chỉ nổi tiếng về gạo tám thơm (Tám Hải Hậu), bánh nhãn Hải Hậu,… mà tại đây còn có một loại cây sanh nghệ thuật nổi tiếng có tên là Sanh Hải Hậu.
Chơi và trồng cây cảnh tại Hải Hậu dã có từ rất lâu với bề dày lịch sử trên 600 năm kể từ khi các cụ về lập ấp Quần Anh, ấp đầu tiên của Hải Hậu vào giữa thế kỷ 15 cho đến nay. Về Hải Hậu những năm gần đây, chúng ta sẽ thấy nhà nhà, người người đều trồng cây cảnh, riêng cây sanh chiếm khoảng 95 % . Hải Hậu có đủ chủng loại: sanh cổ có, sanh đang hoàn thiện, sanh phôi, sanh giống đều có… Giá mua thì cũng phong phú, loại tiền tỷ , loại tiền triệu, thậm trí có loại vài ba chục nghìn đồng cũng đều được đáp ứng.
Phải chăng chính mảnh đất phì nhiêu được nguồn phù sa sông Ninh Cơ ( một nhánh sông Hồng đổ ra biển) bồi đắp cùng với tình yêu thiên nhiên, đức tính cần cù chịu thương chịu khó của con người nơi đây đã vun đắp lên một dòng cây cảnh nghệ thuật nổi tiếng gần xa. Cây Sanh Hải Hậu được giới chơi cây cảnh đánh giá là một trong hai loại cây sanh đẹp đứng đầu Việt Nam hiện nay. Ví như cây sanh cổ Ngũ Đại Đồng Đường (xã Hải Minh) là một loại sanh Hải Hậu đã qua 7 thế hệ đời người nối tiếp nhau chăm sóc, vừa qua, sau khi dự triển lãm 1000 năm Thăng Long về, cây đã được người mua dạm hỏi với gia hàng tỷ đồng…
Đặc điểm nhận dạng cây sanh Hải Hậu :
– Lá : lá hơi xoăn hoặc phẳng và có 3 loại lá: Lá to, lá trung, lá nhỏ, trong đó lá nhỏ (hay còn gọi là lá ớt) là loại sanh đẹp nhất và quý nhất trong dòng sanh Hải Hậu.
Lá sanh Hải Hậu xanh mướt làm dịu mắt người xem
– Thân, cành: rất dẻo, dễ uốn3 Khi cắt cành làm phôi, đem thân cây phơi nắng vài hôm rồi ủ độ ẩm, nếu gặp mưa, chỗ cắt mọc nhánh tua tủa như rau muống. Da sanh Hải Hậu màu xanh rất đẹp, khi về già chuyển màu đá, sần sùi như hóa thạch, trông cổ kỳ quái như một tác phẩm thiên nhiên trao tặng… Chính vì vậy mà cây sanh cổ Hải Hậu được ưa chuộng và có giá rất cao.
– Rễ : mọc rất nhanh và rất nhiều, ta có thể tạo bộ rễ rất nhanh và đẹp kỳ quái. Riêng rễ gió, nếu chăm sóc tốt, rễ tơ bám đất chỉ sau 2 – 3 năm đã to bằng ngón tay cái. Sanh Hải Hậu đặc biệt có rất nhiều rễ gió mọc chảy xuống như mái tóc người con gái. Chỉ cần nhìn bộ rễ non tơ mọc tua tủa, đầu rễ trắng xóa là người xem biết ngay là trời mới mưa…
Uu điểm :
– Sanh Hải Hậu được đánh giá là đẹp đặc biệt bởi bộ lá, bộ rễ và tính cân đối, kỳ quái:
Cây sanh Hải Hậu – dáng làng – có bộ rễ rất đẹp
+ Về lá : vì có tới 3 kiểu lá khác nhau nên người chơi rất dễ lựa chọn tùy nhu cầu . Tất nhiên, khi cây về già , lá cây đều nhỏ lại và có thể nói với màu sanh biếc ngả màu đồng ,ly ti những chiếc lá nhỏ hình thon dài mọc trên cành rơi bay lơ phơ trước gió, cây sanh sẽ cho ta thấy thiên nhiên đẹp tới nhường nào.
+ Sanh Hải Hậu tuyệt đẹp bởi bộ rễ : Bộ rễ gốc cây soắn xít với nhau đặc tả được tính cội nguồn. Sanh Hải Hậu ký đá tuyệt đẹp và ký rất nhanh. Đặc biệt rễ tơ Sanh Hải Hậu luôn mọc như bức mành che lung linh bay nhẹ trước gió khiến người xem ngắm mãi không thoát ra được.
– Sanh Hải Hậu đã được trải nghiệm qua năm tháng và hiện nay được ưa chuộng, giá hợp lý đủ loại, tuy không thật đắt bằng sanh Nam Điền nhưng những cây sanh cổ Hải Hậu không hề có giá rẻ chút nào.
Hạn chế :
– Những cây sanh lá to mặc dù giúp cho cây phát triển nhanh, nhưng không có giá cao so với sanh lá nhỏ.
– Cây có tuổi thọ rất cao, tuy nhiên vì bộ rễ phát triển nhanh, dễ thay đổi hình dáng ban đầu đã được định vị. Do vậy người chơi cây phải quan tâm cắt tỉa, chăm sóc (ít nhất 6 tháng một lần cắt tỉa).
Sanh Hải Hậu mặc dầu cũng có những hạn chế nhất định, nhưng cây sanh Hải Hậu hiện đang là một trong số ít loại sanh được ưa chuộng nhất hiện nay (giá bán chỉ xếp sau sanh Nam Điền) . Sanh Hải Hậu tuyệt đẹp ở bộ rễ, bộ lá và độ kỳ quái hiếm gặp khi cây già sùi hóa đá… Cây sanh Hải Hậu đã tạo công ăn việc làm cho không ít người người lao động, thỏa mãn cả nhu cầu của người chơi cây sành điệu, của nhà đầu tư chuyên nghiệp cũng như những người mới bước vào nghề chơi cây…
Nếu đặt hai cây sanh Nam Điền và sanh Hải Hậu cạnh nhau, chúng ta dễ dàng phân biệt được bởi bộ lá, thân và rễ cây như nêu trên.
Sanh Hải Hậu được ưa chuộng bởi vẻ đẹp quý phái qua bộ lá, thân cành, rễ …
4.3 Sanh khác
Ngoài hai loại sanh Nam Điền, Sanh Hải Hậu nêu trên, thực tế thị trường cây cảnh hiện nay còn nhiều loại cây sanh khác : như Sanh Văn Giang (có đặc trưng là rễ cây soắn xít vào thân cây và nhiều rễ hơn cả sanh Hải Hậu); Sanh Miền Nam (lá to, thân bạc), Sanh Rừng (lá rất to, song rất khó sống khi đưa về nhà vì thay đổi khí hậu) …
Cây Sanh Văn Giang Xem giá và chi tiết sản phẩm!
là loài Sanh đang được ưa chuộng bởi màu da (ngũ gia bì) và bộ rễ xoắn xít có một không hai của nó
Phạm vi bài viết chưa có điều kiện phân tích kỹ các loại sanh khác, rất mong được quý vị thông cảm và cùng tham gia để bổ sung hoàn thiện
Xin trân trọng cảm ơn !
Hồng Phúc ST
